Kahramanmaraş sarsıntılarının akabinde gözler megakent İstanbul’da. Uzmanlar başta İstanbul olmak üzere Marmara bölgesinde en az 7 büyüklüğünde zelzelenin beklendiğini söz ederken acil tedbir alınması gerektiğine dikkat çekiyor.
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, mümkün İstanbul zelzelesi için kritik ikazlarda bulundu.
Prof. Dr. Özener, Marmara Denizi’nde oluşacak büyük zelzelenin İstanbul başta olmak üzere, Kocaeli, Tekirdağ, Yalova, Bursa, Sakarya, Balıkesir üzere kentleri de etkileyeceğini lisana getirerek, “17 Ağustos’ta İzmit’teki sarsıntı Avcılar’da yıkıma yol açtı. Muhtemel büyük Marmara sarsıntısı 200 km bir alanda yıkıcı tesir yaratacak. Marmara’ya kıyısı olan kentler risk altında. Fay tek kesim da kırılsa, iki kesim da kırılsa 7 ve üzerinde zelzele üretecek. Vakit kaybetmeden İstanbul’da 70 ile 90 bin ortasında olduğu söylem edilen çürük yapıların güçlendirilmesi, olmuyorsa yıkılıp tekrar yapılması için güç harcamalıyız” dedi.
Prof. Dr. Özener, merak edilen şu soruları yanıtladı:
Enerji birikiminin olduğu alanlar neresi?
“Kuzey Anadolu Fay Zonu’nun bir modülü olan Kuzey kol, İzmit körfezi boyunca devam edip, Adalar önünden geçerek, Marmara denizi kuzeyinden Saroz Körfezi’ne ulaşıyor. Çınarcık Körfezi ile Marmara Adası ortasında kalan kısımda gerçekleşen en son büyük sarsıntı 1776 yılında meydana geldi. Bu fay zonunda değerli ölçüde sismik güç birikiyor.”
İstanbul’da riskli yerleşim alanları nereleri?
İBB’nin kent genelinde hayata geçirdiği mikro bölgeleme çalışmaları var. Fay sınırına ne kadar yakınsanız, zelzeleden olumsuz etkilenme riskiniz o derece yüksek olacak. İstanbul için Marmara kıyısına komşu alanlar, kuzeydeki yerleşim alanlarına nazaran daha riskli.
Can kaybı yahut hasarın boyutu ne olur?
“İBB’nin Marmara’da 7.5 büyüklüğündeki bir zelzele senaryosuna nazaran can kaybının 40 bin olacağı öngörülüyor. Fakat bu optimist bir kestirim olarak duruyor. 7 üzeri bir zelzelede maalesef daha çok can kaybımız olması kaçınılmaz.”
İstanbul’da muhtemel sarsıntıya yönelik lojistik hazırlıklar kâfi mi?
Olası büyük sarsıntı sonrası İstanbul’a yardım civar kentlerden gelecek. Bu nedenle bilhassa Kırklareli, Sakarya, Düzce, Edirne, Bilecik üzere kentlerde lojistik ünitelerinin güçlendirilmesi kıymetli. Konutu yahut yakının meskeni yıkılan bir vazifeli ister istemez yakınlarının can kederine düşeceğinden, bilhassa etraf kentlerdeki kurtarma ve gönüllülerin eğitimi ile lojistik ünitelerini güçlendirilmesi çok değerli.
Erken ihtar sistemi nedir, nasıl çalışır?
Marmara Bölgesi’nde 5’i deniz tabanında, 10 tanesi de kara da olmak üzere toplam 15 adet zelzele erken ihtar istasyonu kuruldu. Bu istasyonlardaki ivme ölçer aygıtları sayesinde, zelzelenin yıkıcı dalgaları kent merkezine ulaşmadan erken ikaz veriyor. İGDAŞ şebekesine kurulan risk azaltım sistemi sayesinde 5 saniye öncesinden gaz akışı otomatik olarak kesilecek. Erken ihtar sisteminin hayat kurtaracağı üzere bir yanlış algı kelam konusu. Sarsıntı dalgaları İstanbul’a 5 saniyede ulaşacak. Erken ikaz doğalgaz, elektrik şebekeleri yahut petrokimya tesisleri üzere sistemlerin durdurulması için hayati değere sahip. Yoksa sarsıntısı 10-15 dakika evvelce haber verecek sistem dünyada mevcut değil.
‘Balıkçılar kabloları kopardı’
Deprem araştırmaları için Marmara Denizi tabanına yerleştirilen fiber optik kablolaran balıkçıların ziyan verdiğini söyleyen Prof.Dr. Özener, şöyle devam etti:
“Deniz tabanının bin 200 metre derinliğine bile aygıtlar yerleştirildi. Ölçüm ve takip sistemleri için 70 kilometre fiber optik kablolar döşenmişti. Trolle avlanan balıkçılar ise 7 yıl evvel kabloları parçaladılar, aygıtlar ziyan gördü. Bunun yerine Marmara Denizi içinde, Türk-Japon projesi kapsamında deniz tabanı sismometre aygıtlarında depolanan bilgileri belirli dönemlerde inceliyoruz. Kopan kabloların yerine günümüz teknolojisinde şamandıra formunda bir aygıt da konulabilir. Şamandıradaki sistem üzerinden uydu aracılığı ile transfer yapılabilir. Lakin bu sistemin kurulması yaklaşık 1-2 milyon Euro civarında. Sistemin yine hayata geçmesi için sponsor arıyoruz.”